Socratisch gesprek
Het Socratisch Café in Zwolle organiseert de 1e vrijdag van de maand een Socratisch gesprek in de Stadkamer van 14:30 - 17:30 uur. Iedereen is welkom. Er is geen speciale vooropleiding vereist en leeftijd doet niet ter zake. Hier ben ik zelf ook regelmatig als deelnemer of gespreksleider te vinden.
Er zijn meerdere cafés in Nederland waar je terecht kunt voor een goed gesprek.
Indien je zelf al een groepje hebt van minimaal 4 personen, dan bied ik ook de mogelijkheid voor een Socratisch gesprek bij mij thuis.
Meer info
Het socratisch gesprek is een afgeleide vorm van de gesprekken die de Griekse wijsgeer Socrates in het oude Athene op het marktplein voerde. Hij trachtte met name de jeugd zélf tot nadenken te brengen, vooral door vragen te stellen en hun uitspraken te toetsen op hun geldigheid. Socrates werd beschouwd als een bedreiging voor de politiek en werd ter dood veroordeeld: hij dronk de gifbeker. Zijn leerling Plato bewonderde hem en door zijn geschreven dialogen denken we iets te weten over Socrates. De methode van Socrates wordt ook wel de ‘vroedvrouwmethode’ genoemd: hij haalt er iets uit wat hij er níet zelf heeft ingestopt..! Hij laat mensen zelf kennis ‘baren’, door systematische reflectie op eigen ervaring. Het gaat dus niet om ‘boekenwijsheid’.
Leonard Nelson heeft in de 20e eeuw deze methode praktisch bruikbaar gemaakt. Door ‘regressieve abstractie’ (het ‘zandlopermodel’) worden principes ont-dekt die achter de handelingen liggen. We ontdekken ook de vooronderstellingen, waardoor we tot bepaalde oordelen komen. Hieronder wordt dit model verhelderd.
Opbouw en kenmerken [1]
Het socratisch gesprek wordt gekenmerkt door de volgende opbouw:
- Kiezen van een thema
- Inventariseren van filosofische vragen
- Voorbeelden uit eigen ervaring noemen en er één uitkiezen
- Vragen stellen over het voorbeeld ter verheldering
- Formuleren van het ‘hittepunt’: cruciaal moment met een kernvraag
- Reageren op deze kernvraag: inventariseren van antwoorden en argumenten (dit is het moment van zelfonderzoek)
- Onderzoeken in welke zin de 4 deugden (maat, moed, rechtvaardigheid en wijsheid) een rol spelen in dit (zelf-)onderzoek
- Evaluatie van het gesprek
In een socratisch gesprek leer je het volgende: positie bepalen (mening geven), argumenteren (logisch redeneren), concretiseren (voorbeelden en feiten noemen), samenvatten (hoofdzaken van bijzaken onderscheiden) en goed luisteren (kunnen herhalen wat de ander gezegd heeft).
Het socratisch gesprek wordt gekenmerkt door de volgende regels (hierin blijkt het verschil met een discussie of debat):
- Baseer je eigen mening op eigen ervaring: niet op boeken, verhalen van anderen of autoriteiten.
- Wees concreet en beknopt: geen ellenlange monologen. Zorg dat anderen je kunnen volgen.
- Denk mee met elkaar: het is een gezamenlijk onderzoek. Probeer elkaar te begrijpen.
[1] Kessels, J., Boers, E. & Mostert, P. (2008). Vrije ruimte praktijkboek; filosoferen in organisaties.
