Socratisch gesprek
Het Socratisch Café in Zwolle organiseert de 1e vrijdag van de maand een Socratisch gesprek in de Stadkamer van 14:30 - 17:30 uur. Iedereen is welkom. Er is geen speciale vooropleiding vereist en leeftijd doet niet ter zake. Hier ben ik zelf ook regelmatig als deelnemer of gespreksleider te vinden.
Daarnaast organiseer ik een aantal keer per jaar een Socratisch gesprek bij mij thuis. Inloop is vanaf 19:00 uur met een kopje koffie/thee, we starten dan om 19:15 uur. Halverwege is er een kwartiertje pauze en om 22:00 uur ronden we het gesprek af.
Donderdag 16 mei 2024, 19:00 - 22:00 uur - thema "beginnen"
Donderdag 11 juli 2024, 19:00 - 22:00 uur
Donderdag 19 september 2024, 19:00 - 22:00 uur
Donderdag 14 november 2024, 19:00 - 22:00 uur
Het aantal plaatsen is beperkt, dus aanmelding is verplicht.
Kosten: € 7,50 (inclusief koffie/thee bij aanvang en een drankje tijdens de pauze)
Adres: Rhijnvis Feithlaan 38A, 8021 AL Zwolle
Meer info
Het socratisch gesprek is een afgeleide vorm van de gesprekken die de Griekse wijsgeer Socrates in het oude Athene op het marktplein voerde. Hij trachtte met name de jeugd zélf tot nadenken te brengen, vooral door vragen te stellen en hun uitspraken te toetsen op hun geldigheid. Socrates werd beschouwd als een bedreiging voor de politiek en werd ter dood veroordeeld: hij dronk de gifbeker. Zijn leerling Plato bewonderde hem en door zijn geschreven dialogen denken we iets te weten over Socrates. De methode van Socrates wordt ook wel de ‘vroedvrouwmethode’ genoemd: hij haalt er iets uit wat hij er níet zelf heeft ingestopt..! Hij laat mensen zelf kennis ‘baren’, door systematische reflectie op eigen ervaring. Het gaat dus niet om ‘boekenwijsheid’.
Leonard Nelson heeft in de 20e eeuw deze methode praktisch bruikbaar gemaakt. Door ‘regressieve abstractie’ (het ‘zandlopermodel’) worden principes ont-dekt die achter de handelingen liggen. We ontdekken ook de vooronderstellingen, waardoor we tot bepaalde oordelen komen. Hieronder wordt dit model verhelderd.
Opbouw en kenmerken [1]
Het socratisch gesprek wordt gekenmerkt door de volgende opbouw:
- Kiezen van een thema
- Inventariseren van filosofische vragen
- Voorbeelden uit eigen ervaring noemen en er één uitkiezen
- Vragen stellen over het voorbeeld ter verheldering
- Formuleren van het ‘hittepunt’: cruciaal moment met een kernvraag
- Reageren op deze kernvraag: inventariseren van antwoorden en argumenten (dit is het moment van zelfonderzoek)
- Onderzoeken in welke zin de 4 deugden (maat, moed, rechtvaardigheid en wijsheid) een rol spelen in dit (zelf-)onderzoek
- Evaluatie van het gesprek
In een socratisch gesprek leer je het volgende: positie bepalen (mening geven), argumenteren (logisch redeneren), concretiseren (voorbeelden en feiten noemen), samenvatten (hoofdzaken van bijzaken onderscheiden) en goed luisteren (kunnen herhalen wat de ander gezegd heeft).
Het socratisch gesprek wordt gekenmerkt door de volgende regels (hierin blijkt het verschil met een discussie of debat):
- Baseer je eigen mening op eigen ervaring: niet op boeken, verhalen van anderen of autoriteiten.
- Wees concreet en beknopt: geen ellenlange monologen. Zorg dat anderen je kunnen volgen.
- Denk mee met elkaar: het is een gezamenlijk onderzoek. Probeer elkaar te begrijpen.
[1] Kessels, J., Boers, E. & Mostert, P. (2008). Vrije ruimte praktijkboek; filosoferen in organisaties.
